भारतमा पुराना ५ सय र १ हजार दरका नोट साट्ने समयसीमा आज सकिँदै

काठमाण्डौ ,चैत्र १८, – भारतमा पुराना ५ सय र १ हजार दरका नोट साट्न गरिएको विशेष व्यवस्थाको अन्तिम समयसीमा शुक्रबार सकिँदै गर्दा बैंकहरूमा नोट साट्नेहरूको भीड बढेको छ । बैंक तथा अन्य निकायमा पुराना नोट साट्ने समयसीमा डिसेम्बर ३० मै सकिए पनि रिजर्भ बैंक अफ इन्डियाले तोकेका केही शाखामा पहिला नोट साट्न नसक्नुका पर्याप्त कारण देखाएर मार्च ३१ सम्म साट्न सकिने विशेष व्यवस्था गरिएको थियो । शनिबारदेखि प्रतिबन्धित ५ सय र हजारका दसवटाभन्दा बढी नोट बोकेर हिँडेमा अपराध ठहरिने कानुन भारत सरकारले यस अगाडि नै पारित गरिसकेको छ । तर, भारतभर नै जम्मा ५ वटा रिजर्भ बैंक अफ इन्डियाका शाखालाई पुरानो नोट साटन सक्ने अधिकार दिइएको छ । मुम्बई, कोलकाता, नागपुर र चेन्नईमा मात्र शुक्रबारसम्म नोट साट्न सकिने व्यवस्था गरिएको छ ।

विशेषत: नोटबन्दीको समयमा मुलुक बाहिर रहेका भारतीय नागरिक तथा अन्यलाई लक्षित गरेर यस्तो सुविधा दिइएको हो । गैरआवासीय भारतीय नागरिकले भने जुन ३० सम्म पुराना नोट साट्न सक्नेछन् । तर, पुराना नोट साटिने होइन खातामा जम्मा हुनेछ । गैरआवासीय भारतीय नागरिकहरूका लागि विमानस्थालको भन्सार कार्यालयको सिफारिस आवश्यक पर्छ । यस अगाडि प्रक्रिया पूरा गरेर आफ्नो नोट साट्न नसकेकाहरू प्नि अन्तिम प्रयासका लागि लाइनमा बसेका कारण बैंकमा भीड बढेको भारतीय अधिकारीहरूले बताएका छन् । विशेष गरी मुम्बई र दिल्लीमा रहेका रिजर्भ बैंक अफ इन्डियाका शाखामा लामो लाइन छ । गत नोभेम्बर ८ मा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले ५ सय र हजारका नोटमा प्रतिबन्ध लगाएपछि स्रोत खुलाएर पुराना नोट साट्ने सकिने व्यवस्था गरिएको छ । जसका कारण गैरकानुनी रूपमा पैसा जम्मा गरेका र स्रोत नखुलेका नोट साट्न सकिने छैन ।

यति मात्र होइन त्यसपछि बैंकका खाताहरूमा अस्वाभाविक रूपमा रकम जम्मा हुन थालेको भन्दै १८ लाखभन्दा बढी बैंक खाताका बारेमा अहिले भारतमा अनुसन्धान भइरहेको छ । त्यसले गर्दा लाखौं व्यक्ति करको दायरामा आइरहेका छन् । पछिल्लो समयमा मार्च ३१ को समयसीमा अपर्याप्त भएको भन्दै थप केही समय उपलब्ध गराउन माग गर्दै भारतको सर्वाेच्च अदालतमा रिट परेको छ । झन्डै ८६ प्रतिशत नगद ओगट्ने ५ सय र हजार दरका नोटलाई प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । त्यसपछि लामो समय एटीम बुथमा क्यासको तीव्र अभाव भएको थियो, जसलाई बिस्तारै खुकुलो पारिँदै छ । नेपालमा रहेका पुराना भारतीय नोटहरू साट्ने विषयमा भने यसै साता काठमाडौंमा वार्ता भएको थियो । वार्तामा भारतीय अधिकारीहरूले प्रत्येक नेपाली नागरिकसँग रहेका ४ हजार ५ सय भारुसम्म साट्न सकिने जानकारी नेपाली पक्षलाई गराएका छन् ।

राष्ट्र बैंकको पत्राचार : भारतले प्रतिव्यक्ति साढे ४ हजारभन्दा बढी भारु पाँच सय र हजार दरका नोट साट्न नसक्ने बताएपछि त्यसको टुंगो लगाउन राष्ट्र बैंकले सरकारलाई आग्रह गरेको छ । केही दिनअघि नेपाल आएको भारतीय टोलीले प्रतिव्यक्ति (प्रतिखाता) भारु ४ हजार ५ सय मात्र साटिदिने बताएको थियो । त्यसपछि साट्ने/नसाट्ने विषयमा निर्णय गर्न राष्ट्र बैंकले सरकारलाई पत्राचार गरेको हो । बिहीबार बसेको भारु व्यवस्थापन समितिको बैठकको सिफारिसमा अर्थ मन्त्रालयलाई पत्राचार गरिएको राष्ट्र बैंक विदेशी विनिमय व्यवस्थापन विभाग प्रमुख भीष्मराज ढुंगानाले बताए ।

‘सटही सीमा बढाउन धेरै आग्रह गर्दा पनि भारतले नमानेपछि उच्च तहमा छलफल गरी सीमा बढाउने वा साढे ४ हजारकै दरले सटही गर्ने भन्ने सम्बन्धमा आवश्यक निर्णय गर्न सरकारलाई आग्रह गरेका छौं,’ उनले भने, ‘अब सरकारको निर्णयअनुसार प्रक्रिया अघि बढाउँछौं ।’ गत शनिबार रिजर्भ बैंक अफ इन्डिया (आरबीआई) की कार्यकारी निर्देशक दिपाली पन्त जोशीको नेतृत्वमा नेपाल आएको टोलीले प्रतिव्यक्ति भारु साढे चार हजारभन्दा बढी साटिदिन नसक्ने बताएको थियो । भारतीय पक्षले आफ्नो निर्णय नबदलेपछि राष्ट्र बैंकले सरोकारवालाहरूसँग छलफल गरिरहेको छ ।